บันทึกของชายเฒ่า

บันทึกประจำวันของ อัทซึงิ ชายแก่วัย 77 ที่ลุ่มหลงในตัว ซัทสึโกะ ลูกสะใภ้ผู้งดงามและร้ายกาจของเขา โดยตลอดทั้งเรื่องอัทซึงิจะค่อยๆ ถูกทำลายลงจากตัณหาราคะและสังขารอันแก่เฒ่าของตัวเอง

ในเดอะคีย์เองก็มีการแย้มความเป็น foot fetishism หรือการบูชาคลั่งไคล้เท้าที่ทำให้เห็นภาพความสุขจากการถูกกดขี่ควบคุม และบันทึกชายเฒ่าก็ได้พา foot fetishism ไปสู่จุดสุดยอด

ในฉากท้ายๆ ที่อัทซึงิไปหาทำเลเพื่อสร้างหลุมฝังศพให้ตัวเอง ในตอนแรกเขาตั้งใจให้แท่งหินบนหลุมฝังศพสลักรูปพระโพธิ์ที่สัตว์ที่จะแอบจำลองใบหน้าของ ซัทสึโกะ ลูกสะใภ้ใส่เข้าไป แต่ภายหลังกลับเปลี่ยนใจ ซึ่งการเปลี่ยนใจนี้ก็ไม่ได้ทำให้ลูกหลานสบายใจขึ้นเลย เพราะเขาจะจำลองภาพเท้าของซัทสึโกะลงบนแท่นหลุมศพแทน

ไอเดียนี้มีต้นแบบคือหินสลักรอยพระพุทธบาท ซึ่งการบรรยายความรู้สึกโดยพระเอกเฒ่าของเราก็ช่างยอดเยี่ยม เขาบอกว่าการทำอย่างนี้เมื่อตายไป ซัทสึโกะคงรู้สึกว่าการได้เหยียบย่ำกระดูกของชายแก่ที่น่าเวทนาจะทำให้เธอรู้สึกขยะแขยงแต่ก็น่าจะแอบเสียวซ่านด้วยเช่นกัน ส่วนวิญญาณของเขาเองก็จะโผล่มารองรับน้ำหนักตัวทั้งหมดของเธอผ่านเท้านุ่ม ที่จะทำให้ทั้งเจ็บปวดและมีความสุข วิญญาณของเขาคงจะเรียกร้องให้เธอเหยียบย่ำลงมาอีกเรื่อยๆ ไปตลอดกาล

บันทึกของชายเฒ่า เป็นนิยายเรื่องสุดท้ายของทานิซากิ ถูกเขียนขึ้นหลังจากที่เขาเส้นเลือดในสมองแตกซึ่งทำให้มือขวาใช้การไม่ได้ การเขียนเรื่องนี้จึงมีภรรยาของเขาเป็นผู้ช่วย โดยส่วนตัวแล้ว ผมค่อนข้างชอบเรื่องนี้เป็นพิเศษ ด้วยความที่มันถูกดันไปสุดทาง จนเหมือนเป็นการยั่วล้ออย่างมีอารมณ์ขัน (รีวิวจาก New York Times ก็บอกว่านานครั้งเหลือเกิน ที่จะเห็นอารมณ์ขันจากทานิซากิ) อาจจะพูดได้ว่าบันทึกชายเฒ่าได้รวมเอาเอกลักษณ์อันชัดเจนทุกอย่างของทานิซากิ ที่ถูกพัฒนาสูงสุดและนำมาเล่นอย่างสนุกสนาน เป็นการปลดปล่อยครั้งสุดท้ายก่อนที่เขาจะจากโลกนี้ไป

น่าสนใจที่ทั้งสามเรื่องนี้ ตัวละครมักถูกนำไปเทียบเคียงกับพระโพธิสัตว์ ที่ถูกหมกมุ่นเทิดทูนราวกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และตัวเอกของทุกเรื่องก็มีความสุขจากการถูกทำร้ายย่ำยีโดยสิ่งศักดิ์สิทธิ์ของพวกเขาเอง การประทะกันของสิ่งสูงส่งน่าเทิดทูนบูชากับความหมกหมุ่นน่าสมเพช ความโรแมนติกกับความวิปริตบิดเบี้ยวเหล่านี้นี่เอง ที่ทำให้งานเขียนของทานิซากิไม่อาจมีใครเลียนแบบได้—ก็เมื่ออ่านจากประวัติส่วนตัวรวมด้วยแล้ว หลายส่วนอาจจะมาจากชีวิตจริงของเขาเสียด้วยซ้ำ